یا علی 1

امام جعفر صادق (ع) فرمودند: حقیقت و مخ امر و اعلای آن و کلید آن و باب اشیا ء در باب خداوند ، ازاعت امام است بعد از معرفت او . آگاه باش که اگر مردی به شب ها به عبادت ایستد و روزها روزه گیرد و تمام مالش را صدقه دهد و تمام روزگار را حج کند ، و نشناسد ولایت ولی خدا را تا موالات او کند و تمام اعمالش به راهنمایی او باشد ، نیست برای او بر خدای تعالی حقی و ثوای ، و نمی باشد از اهل ایمان .

و اخبار در این باب و به این مضامین بسیار است . و از مجموع اخبار استفاده شود که ولایت شرط قبول اعمال ، بلکه شرط قبول ایمان بخدا و نبوت رسول مکرم (ص) است . و اما شرط صحت بودن ان برای اعمال ، چنانچه بعضی از علما فرمودند ، معلوم نیست . بلکه ظاهر آن است که شرط نیست. چنانچه از روایات کثیره  معلوم شود. مثل روایتی که در باب عدم وجوب قضای ـپ« مستبصر» اعمال خود را مذکور است که غیر ذکات - که به واسطه ی آنکه بغیر اهلش در زمان ذلالتش داده است - سایر اعمال را قضا نکند و خداوند به او اجر دهد . و در روایت دیگر است که « اعمال دیگر از قبیل صلاه صوم و حج و صدقه به شما ملحق شود و دنبال شما بیاید ، ولی ذکات را چگونه به غیر اهلش دادی باید باز به محل خود بدهی »  و در بعض روایات روایات است که اعمال را روز پنجشنبه به رسول خدا (ص) عرضه می دارند و در روز عرفه حق تعالی به آنها توجه فرمایند و همه را هبا ء منثورا قرار می دهد . سوال می کند عمل چه اشخاصی را چنین می کند {می فرماید} اعمال مبغض ما و مبغض شیعیان ما . و این دلالت بر صحت و عدم قبول دارد . چنانچه واضح است .

(چهل حدیث، امام خیمینی( ره) ، حدیث33 ،ص 577-578)

مراد از حکومت ولایی چیست ؟

عناوینی مانند حکومت اسلامی و حکومت ولایی ، در میان ما دارای معنایی روشن است ، زیرا ما مسلمان هستیم و حکومت را در مرحله نخست از آن خدا می دانیم باید بررسی کنیم خدا چه کسی را بر ما حاکم کرده است .

بدیهی است خداوند بر اساس حکمتش از ابتدای آفرینش انسان ، در هر زمان شایسته ترین انسانها را بعنوان پیامبر برگزیره است و برنامه های دینی از جمله حکومت را متناسب با نیاز های بشر به او وحی کرده است پیامبران به عنوان رهبران الهی نیز تلاش خود را در این راه  بکار گرفته اند ، تا به تعالیم الهی مردم را هدایت کرده ، آنها را به وظایف فردی و اجتماعی خود در زمینه های عبادی ، اخلاقی و سیاسی آشنا کنند تا اینکه مردم با عمل به وظایف خود و قبول بندگی ، به سعادت و کمال برسند . این امر جز در جامعه توحیدی میسر نیست.

بدون تردید فلسفه ی بعثت انبیاجز پیاده کردن اراده تشریعی خداوند- درباره ی رفتار انسانها در نظام دینی- نیست. تاریخ صدر اسلامی و عملکرد پیامبر بزرگوار گواه بر این مطلب است که حکومت از آن خدا وندد است و انتخاب حاکم و ولی مسلمین از سوی او صورت می گیرد . خداوند پیامبر ، امام و رهبران الهی را نصب می کند و مردم با تشخیص آنها موظفند رهبری آنها را پذیرا باشند.

حکومت ، حق الهی :

در چنین حکومتی ولایت و حکومت از آن خداست اعتقاد به چنین حکومتی بر خاسته  از جهانبینی توحیدی است ،  طبق جهانبینی اسلامی تمام جهان و سراسر هستی ملک طلق خداست و تصرف در آن بدون اذن او روا نیست. انسان بدون اجازه خدا حتی حق تصرف در خویشتن را ندارد ، تا چه رسد به تصرف  در دیگران . با چنین اعتقادی ، تنها کسانی حق حکومت دارند که از سوی خداوند منسوب باشند .

این افراد انبای الهی و ائمه علیه السلام هستند که مستقیما با اذن خدا بر مردم ولایت دارند و در زمان غیبت ، نائبان امام زمان علیه السلام با شرایط خاص و بطور غیر مستقیم از سوی خداوند برای ولایت برگزیده می شوند. مردم وظیفه دارند که آنها را بشناسند( کشف کنند ) و برای اجرای اسلام از آنها پیروی کنند ، بنابراین ، در نظام سیاسی اسلام حکومت از آن خدا و منسوبین مستقیم و غیر مستقیم اوست و از آن به حکومت ولایی تعبیر می شود.

( پرسش ها و پاسخ ها ، ایت الله محمد تقی مصباح یزدی،جلد1-4)

جهت گیری:

اولین ویژگی نظام امامت جهت گیری آن در مسیر ولایت الهی ، امامت پیامبر خدا و مرتبه ای از ربوبیت حضرت حق است. چنانچه آیه شریفه قرآن همچون (اطیعوا الله و اطیعوا الرسول  و اولی الامرمنکم) و (من یطع الرسول فقد اطا ع الله) و (انما ولیکم الله و الرسوله و الذین امنوا الذین یقیمون الصلوه  یوتون لزکوه و هم راکعون) به آن دلالت دارد.

مشروعیت: مشروعیت نظام سیاسی امامت ریشه در تعیین و نصب الهی دارد بنا بر این امام از ناحیه خداوند سبحان حق تصرف در همه ی شئون امور را دارد. اما از دیدگاه شیعه، جدایی از تحقق یا عدم تحقق حکومتش ، دارای مشروعیت است و عدم مقبولیت مردمی   در مشروعیت او تاثیری ندارد.

تحقق عینی امامت:

هر چند تعیین امامت ، توسط خداوند انجام می گیرد و مشروعیت آن نیز به نصب الهی بر می گردد . اما فعلیت یافتن ولایت یعنی اعمال سرپرستی ، اداره امور جامعه و هدایت آن به سوی اهداف  تعیین شده ، بدون پذیرش و مشارکت ما مومین یا مردم امکان پذیر نیست. چنانچه غیر از یک یا دو مورد بقیه ائمه ی معصومین علیه السلام به دلیل عدم قبول و تمکین مردمف نتوانستن امامت اجتماعی خود را اعمال نمایند.

بنابر این امامت هنگامی عینیت اجتماعی می ابد که مردم با قبول و پذیرش خود ، دست امام علیه السلام را برای اداره جامعه فشرده و خود صورت تحققی نظام امامت را با جان و دل بپذیرند.

ویژگی دیگر نظام امامت ، تناسب آن با مراتب تولی و پذیرش اجتماعی است . یعنی ظرفیت تولی و. پذیرش مردم هر اندازه باشد متناسببا همان ظرفیت ، ولایت و امامت نیز بر آنها معین می شود البته این موضوع اختصاص به نظام امامت ندارد. بلکه از سنت های الهی است و در هر جامعه و نظامی جاری می شود همانطور که قرآن کریم عامل اصلی در سرنوشت مردمان را خود ایشان معرفی می کند : ( ان الله لا یغیر ما بقوم حتی یغیرا ما به انفسهم ) و پیامبر اسلام (ص) می فرماید ( کما تکونونیولی علیکم) یعنی هر طور که شما باشید ولایت و سرپرستی شما همانگونه قم خواهد خورد . خداوند تبارک و تعالی فرموده است : ( وقتی بندگان من آگاهانه مرا نا فرمانی کنند ، کسی که مرا نمی شناسد برا آنها مسلط خواهد شد ) . بنا بر این در نظام امامت ، دمردم ، در هر سطحی که خود را تعریف کنند امام نیز ایشان را در همان سطح از اراده اجتماعی رهبری می کند .

(نظام سیاسی اسلام ، نصرتی ، 78-79)

مهمترین و اصولی ترین شرایط بصورت کلی و فشرده آمده است:

قدرت و امانت . بدیهی است که منظور از قدرت تنها قدرت جسمانی نیست بلکه مراد قدرت و قوت بر انجام مسئولیت است. یک مدیر قوی کسی است که حوزه ی ماموریت خود را به خوبی بشناسد از انگیزه ها با خبر باشد در برنامه ریزی مسلط و ار ابتکار کافی برخوردار و در تنظیم کار ها ماهر باشد و هدفها را روشن و نیروها را برای رسیدن به هدف بسیج کند در عین حال دلسوز و خیر خواه و امین و درستکار باشد آنها که در سپردن مسئولیت ها و کار ها تنها به امانت و پاکی قناعت می کنند همان اندازه در اشتباهند. که برای پذیرش مسئولیت داشتن تخصص را کافی می دانند  منطق اسلام این است که هر کار باید به ست فردی نیرومند وتوانا و امین باشد تا نظام جامعه به سامان رسد اگر در علل زوال حکومت ها در طول تاریخ بی اندیشیم می بینیم که عامل اصلی سپردن کار به دست یکی از دو گروه است مدیران خائن و پاکان غیر مدیر که نتیجه کار هر دو یکی است.

(تفسیر موضوعی قران حکیم ،مکارم شیرازی، ایه26،سوره قصص،ص388)

از نشانه های ولایت مداری وولایت پذیری،وظیفه شناسی وانجام وظیفه در پیشگاه ولایت است.کسی که در برابرولایت امام (ع) سرسپرد،وظیفه شناس می گردد وهیچگاه در انجام هیچ وظیفه ای کوتاهی نمی کند.
در واقع،اطاعت پذیری یاران امام حسین(ع)،درضمن وظیفه شناسی بوده است آنان به تناسب استعداد،توان وتخصص،هریک به وظیفهء خودعمل می کردند.قیس بن مسهرصیداوی،به دلیل اشراف برمناطق جغرافیایی واطلاع ازراههاوبیراهه ها،مسئول نامه رسانی وپیام رسانی می شود.اویکی ازافرادی بودکه نامه ی مردم کوفه رابه امام ونامه ی امام را به کوفیان می رساند.
حضرت اباالفضل العباس،به خاطرروحیه ی شجاعت وشهامت،مسئول آب رسانی به خیمه هاشده وملقب به سقا می گردد،وحتی حضرت سیدالشهداء(ع)به دلایلی،دعوت ازبعضی قبایل را به عده ای خاص واگذارکرد.همچنان که مهلت گرفتن ازدشمن درشب عاشورا را برعهده ی حضرت عباس(ع) گذاشت.
در کربلا،وظیفه شناسی برآمده از ولایت پذیری،بازتاب ویژه ای یافت.سربازان سلحشوری کردند،زنان پایداری نمودندواسراءبه ویژه حضرت سجاد(ع)وحضرت زینب (ع)درمقام تبلیغ واطلاع رسانی،سنگ تمام گذاشتند. (آموزه هایی از مکتب عاشورا،چ اول، معاونت فرهنگی اداره اوقاف،1393، ص40)
بی گمان از سرمایه های مهم نهفته درحرکت عاشورا،معرفی رهبری صالح به امت اسلام وافشای رهبران ناشایست است.فلسفه سیاسی اسلام،مبتنی براین محوراست که عهده داررهبری جامعه،کسی باشدکه صلاحیت های علمی،اخلاقی،حسب ونسب،مدیریت وقاطعیت در او باشد.شناخت این شایستگی ها دشواراست وگاهی هم درقضاوت های مردم،هوی وهوس یاگرایش های خاص،تأثیرمی گذارد.
گزینش الهی برترین انتخاب است.خداوند برای رهبیر جامعه اسلامی، امامن معصوم را به جانشینی رسول خدا، تعیین کرده است که هم معصوم اند، هم از جهت الگویی و دارا بودن کمالات لازم، پیشتاز و برتر از همه اند. این خط سیاسی در مساله رهبری از نقاط قوت وامتیاز شیعه است که برای رهبر ویژگی های خاصی را معتقد است. چه در مورد امامان معصوم، چه نسبت به فقهایی که رد عصر غیبت عهده دارولایت امر می¬شوند.( آموزه هایی از مکتب عاشورا،چ اول، معاونت فرهنگی اداره اوقاف،1393، ص41)

عشق به ولایت را باید از نشانه هایش شناخت،و از جمله ی این نشانه ها سخنان عاشقانه ای است که یاران حسین (ع) در خلسه ءعارفانه خود، در شب عاشو.را به معشوق و مقتدای خود، حسین (ع)گفتند:
“…..سپس حسین(ع)فرمود:هر یک از شما دست یکی از فرزندان اهل بیت مرا بگیرید و در این تاریکی شب پراکنده شوید و مرا با این لشکر به حال خود بگذارید…..پس مسلم بن عوسجه برخاست و گفت:
“ای پسر پیغمبر آیا ما تو را تنها بگذاریم و برویم،در صورتی که این همه دشمن تو را احاطه کرده است؟ نه به خدا قسم چنین عملی امکان پذیر نیست و خداوند،زندگی بعد از تو را نصیب من نگرداند.من می جنگم و …..و اگر هیچ گونه وسیله ای نداشته باشم با سنگ مبارزه می کنم و از تو دور نمی شوم تا با تو بمیرم” پس از او سعید بن عبدالله حنفی برخاست و گغت:
“نه به خدا قسم ای پسر پیغمبر ما تو را تنها نمی گذاریم….. و اگر بدانیم که در راه تو کشته می شوم و سپس زنده می گردم و پس از آن زنده زنده می سوزم و بدانم که هفتاد مرتبه با من چنین می شود،از تو دور نمی شوم تا قبل از تو مرگ خویش را ببینم…"پس از آن زهیر بن قین برخاست و گفت :"به خدا سوگند ای پسر پیغمبر دوست داشتم هزار بار کشته و باز زنده شوم و خداوند ،و خداوند تو و اهل بیت تو را زنده بدارد.سپس عده ای از اصحاب حسین (ع) سخنانی به همین موضوع عرضه داشتند و گفتند:"جان های ما فدای تو باد،ما تو را با دست ها و صورت های خود حفظ می کنیم و چون کشته شویم تکلیفی را که خداوند به عهده ی ما گذاشته است ،انجام داده ایم.( آموزه هایی از مکتب عاشورا،چ اول، معاونت فرهنگی اداره اوقاف،1393، ص39)

انسانها در پذیرش(ولایت )یکسان نبوده،دارای مراتب گوناگونی هستند .بعضی ها تنها موفق به پذیرش ولایت می شوند،بی آنکه از محبت و دوستی چندانی نسبت به ولایت برخوردار بوده و اطاعت پذیری چندانی از ولایت داشته باشند .برخی ها در اثر شناخت بیشتر از ولایت،پا را فراتر گذاشته بحد متوسط می رسند یعنی حقیقتا به ولایت علاقه مند می شوند و اطاعت پذیری از ولایت پیدا می کنند.اما گروهی نیز هستند که تحت تاثیر جاذبه و زیبایی فوق العاده ی(ولایت)، در محبت به ولایت به حد عشق و دلدائدگی و در اطاعت پذیری در ولایت به حد سرسپردگی محض می رسند،تنها این گروهند که حق ولایت را به خوبی و به طور کامل ادا می کنند چرا که ولایت (زیبایی)است. (زیبایی)نیز عاشقی گریبان چاک و شیدایی شوریده حال می طلبد،نه خواهانی بی ذوق و افسرده و کم رمق(آموزه هایی از مکتب عاشورا،چ اول، معاونت فرهنگی اداره اوقاف،1393، ص38)

یک آیه و یک روایت در توصیه به ولایت مداری
قرآن کریم آیه 59 سوره مبارکه نساء:یا ایها الذین امنوا اطیعواالله و اطیعواالرسول و اوالامر منکم.
ای کسانیکه ایمان آورده اید،خدا را اطاعت کنید وپیامبر واولیای امر خودرا{نیز}اطاعت کنید.
جابر ابن عبدالله انصاری می گوید :از رسول خدا (ص)پرسیدم مقصود از اولو الأمر که خداوند،اطاعت از انها را در کنار رسول ،قرار داد چه کسانی هستند؟پیامبر (ص) فرمودند:آنان جانشینان من و امامان مسلمین ،بعد از من هستند .اولین آنها علی بن ابیطالب است،سپس حسن،بعد حسین،بعد علی بن حسین،محمد بن علی ،سپس جعفر بن محمد، بعد علی بن موسی ،آنگاه محمد بن علی،سپس علی بن محمد،بعد حسن بن علی و سپس همنام و هم کنیه من ،حجت خدادر زمین اوست(تفسیر نورالثقلین،ج1،ص499)